My Blog

Nguyễn Như Dũng – Nhà Nghiên cứu và Phê bình âm nhạc

Trong thế giới âm nhạc analog của các audiophile, kim đĩa than MC gần như đã là lựa chọn nhằm mục đích có được âm thanh ngọt ngào, quyến rũ với độ động cao, âm sắc đẹp và đa dạng, âm hình chính xác… Dòng kim MC (Moving Coil – cuộn dây chuyển động) cũng có một vài nhược điểm không quá quan trọng so với tính năng nhưng cũng không dể để bỏ qua là chúng hơi đắt so với dòng kim MM  (Moving Magnet – nam châm chuyển động). 

Kim đĩa than lấy tín hiệu nhờ cây kim mảnh nhọn tì lên mặt đĩa nhựa và tiếp xúc với rãnh nhựa xoắn ốc hướng vào trong của mặt đĩa, lưu tín hiệu âm thanh dưới quỹ đạo chuyển động gồ ghề khác nhau. Cây kim trượt trên rãnh đĩa chuyển động lên – xuống – lắc lư và vẽ ra một quỹ đạo mới trong trường điện từ vây quanh chuôi kim. Nếu chuôi kim đó là cuộn cảm thì kim đó là MC còn chuôi kim đó là nam châm thì kim đó là MM. Những chuyển động tương đối này sinh tín hiệu điện. Thông tin tín hiệu âm nhạc dưới dạng quỹ đạo rãnh đĩa cơ học giờ chuyển thành các tín hiệu điện.

Vì các tín hiệu điện nhận được trong quá trình tì trượt mũi kim lên rãnh đĩa có thông tin âm nhạc khá nhỏ nên người ta phải khuếch đại chúng, trước hết thông qua Phono Box (cho kim MM hay kim MC). Tín hiệu đã được khuếch đại qua Phono Box sẽ được đưa đến hệ thống amplifier để khuếch đại lần nữa rồi xuất qua dây loa đưa đến loa và khiến loa hát. Vì quá trình này hoàn toàn là analog nên tiếng nhạc rất thật và du dương, quyến rũ. Vì MC cho ta kết quả âm thanh mềm mại, ngọt ngào, du dương, quyến rũ hơn nên người ta có xu hướng lựa chọn dòng kim MC. Do công nghệ chế tạo phức tạp mà MC đắt hơn.

Enso Art là một công ty khởi nghiệp gần đây. Thời gian họ tồn tại như một công ty chuyên ngành về kim đĩa than mới chỉ được tính bằng năm và lĩnh vực mà họ theo đuổi là một lĩnh vực hẹp thuộc thị trường ngách – thị trường đĩa than. Điều khiến Enso Art trở nên đặc biệt là do họ chọn cho mình công việc rất khó và sâu liên quan tới yếu tố cốt lõi (kim) của trò chơi đĩa than vốn có từ xa xưa ở thế kỷ trước và đang phục hồi rất mạnh mẽ trên toàn thế giới. Đĩa than là loại hình băng đĩa đã tồn tại cả một thế kỷ. Ưu điểm tuyệt đối của chúng là rất bền theo thời gian, nếu được sử dụng và bảo quản đúng cách, đĩa than có thể tồn tại cùng ta suốt đời. Do kim vừa cần thiết, vừa đa dạng với trò chơi này nên nó rất quan trọng.

Đĩa than là mô hình lưu trữ và tái tạo âm thanh tuyệt vời do Edisson đề cập trước tiên. Chúng chỉ có một nhược điểm là kim đĩa than phải tì lên rãnh đĩa, tiếp xúc với mặt đĩa khi lấy thông tin. Điều đó có khả năng gây mòn cả kim lẫn rãnh đĩa khiến cho việc chơi đĩa than không thú vị suốt thời gian tồn tại được. Sau này, với công nghệ cần đọc bập bênh với quả tạ đối trọng kim ở cần đọc và sự ra đời của những mâm than với độ chính xác gần như tuyệt đối và phôi đĩa được làm tốt, vấn đề mài mòn của kim và đĩa gần như đã được giải quyết triệt để. Chơi đĩa than càng ngày càng không khiến cho kim và đĩa mòn theo nữa.

Dù vậy, hiện nay, khi mà nhu cầu nghe đĩa than ngày một tăng với số người nghe đĩa than ngày một đông và từng nhóm người chơi cũng có nhu cầu ngày một cao hơn, nhu cầu về kim đĩa than cũng gia tăng chóng mặt. Kim và đĩa không mài mòn nhau như thời kim than chưa chơi bập bênh nhưng lỗi thao tác và do đĩa xưa xuống cấp do dùng sai cũng vẫn có thể là nguyên nhân khiến cho hoặc kim bị gãy hạt (đầu nhọn tỳ lên rãnh đĩa), hoặc mặt đĩa bị trầy xước. Nhu cầu sửa kim hoặc thay kim mới, chơi nhiều cần đọc trên một mâm đĩa than cũng khiến nhu cầu về kim gia tăng… Tất cả những điều này đặt ra nhu cầu cung ứng dịch vụ và cung cấp ra thị trường ngày một nhiều kim đĩa than mới chất lượng cao hơn. Enso Art là công ty cung cấp cho thị trường đúng những dịch vụ và sản phẩm cần thiết này. Đó là một hướng đi đơn giản về loại hình nghề nghiệp nhưng rất phức tạp về công việc. 

Gần đây, tôi gặp lại Enso Art ở Vietnam Hi-End Show 2023 tại Khách sạn Rex, TP.HCM. Tôi đã được chứng kiến một loạt sản phẩm mới – kim MC chất lượng đỉnh với thiết kế đẹp và dải lực tỳ rộng, đáp ứng được nhiều loại cần đọc từ thông thường đến cần khủng. Enso Art đã giới thiệu với tôi loạt kim MC chất lượng cao, giá rất tốt (~1,000.00 USD/ chiếc) như một dòng sản phẩm hướng đến người dùng quan tâm đến dòng kim MC: Kim Enso Art Neo Nova. Thân kim Neo Nova được làm bằng nhôm nguyên khối 7075 ngậm ít oxy nhất nên cũng là nhôm nặng nhất. Kim Neo Nova được phát triển dựa trên dòng kim Du An nên Enso Art gọi nó là ‘Tiểu Du An’. Du An là kim 4,555USD/chiếc mà Neo Nova chỉ thua chút ở 2 dải biên cực cao và cực thấp. Không quan tâm đến điều này, Neo Nova có thể sánh với những kim rất đắt tiền khác. 

Kim Du An Special Edition với thiết kế âm thanh monitor đầy cá tính nổi bật với những lá vàng quý giá 14K được thếp giữa các lớp acrylic cho phép người dùng tìm sự chính xác trong toàn dải tần số. Theo Enso Art, Neo Nova là kim MC có mức giá phù hợp với đại đa số người dùng chơi nhạc analog với trung âm lôi cuốn, mạnh mẽ và chân thực mà người chơi không thể bỏ qua. Tôi đã và đang nghe kim này nhiều ngày. Tôi thấy kim Neo Nova rất xứng đáng để người chơi đĩa than sở hữu vì chất lượng âm thanh xuất sắc: ngọt, sáng, trong, mạnh, lôi cuốn, động lực tốt, âm sắc đẹp, âm hình rõ, độ phân giải cao, tiếng nhạc dày, nhạc tính cực tốt, hơn hẳn kim MC của tôi mà tôi chơi từ những ngày đầu chơi kim MC đến nay.

Tôi nghe kim Neo Nova với hệ thống gồm mâm đĩa than Trio độ lại, cần Denon DA-305, Kim MC Neo Nova, Step-Up XXI (892USD/chiếc), Phono Smart của Clearaudio (chọn chế độ MM vì tín hiệu đã được Step-Up khuếch đại, tăng cường 30dB), Bộ gom chia tín hiệu, 2 receiver cổ của Bang & Olufsen để chơi Bi-Amp, đôi loa cổ của Jensen. Dây nhợ phù hợp cấu hình, cho âm thanh chất lượng cao. Ổ cắm lọc điện APC, Biến áp cách ly ACME, Viên đạn điều âm loa (2 bộ) Totem Beak. 

Step-Up XXI kế thừa nền tảng của dòng Step-Up cao cấp hơn là Selendis của Enso Art. Step-Up XXI cho chất âm mộc mạc đầy quyến rũ, là đối tác tốt của nhiều dòng kim MC khác nhau. Phono Smart của Clearaudio là Phono Box hi-end tầm trung, cho chất lượng âm thanh tốt. Receiver cổ của Bang & Olufsen cho âm thanh ngọt ngào, quyến rũ với trung âm tuyệt vời, treble sáng và bass đầy đủ. Loa đồng trục 3 đường tiếng cổ Jensen sản xuất từ năm 1960 thì rất tuyệt vời với độ động và âm sắc đỉnh. Hệ thống của tôi cho thấy, kim MC Neo Nova có thể chơi với nhiều hệ thống, ngay cả với hệ thống còn ‘tương đối thấp’ mà vẫn cho kết quả tuyệt vời, thoả mãn những nhu cầu khắt khe của người nghe nhạc chuyên nghiệp.

Chúng tôi đã nghe Trevor Pinnock độc tấu Harpsichord bản Goldberg-Variations của J.S.Bach (LP của Archiv Produktion) thật tuyệt. Tiếng đàn Harpsichord trong vắt, tròn mọng, lảnh lót và diễn cảm. Suốt 30 biến tấu và Aria (mở đầu) cùng Aria Dacapo (kết thúc), chúng tôi chỉ bị gián đoạn khi lật mặt đĩa. Còn lại là theo dõi một mạch từ đầu đến cuối mặt đĩa một cách thích thú. Là do chất lượng âm thanh quá hay. Chúng tôi nghe LP Copland – Appalachian Spring & Rodeo Four Dance Episodes El Salon Mexico do Dàn nhạc giao hưởng Minnesota trình diễn, Neville Marriner chỉ huy (đĩa của EMI) thì thấy kim Neo Nova xử lý dàn nhạc nhiều nhạc cụ rất tốt vì chi tiết, độ phân giải cao và âm sắc đa dạng, bén. Rất tuyệt vời!

Chuyển sang nghe giọng người bằng LP Puccini Messa di Gloria (đĩa của Archiv Produktion), tôi thấy kim MC Neo Nova cho âm trung quá dày và cuốn hút. Nghe như đang nghe ở bên ngoài. Bản thánh ca rất đẹp. Ngay cả phần lời lên tốt như thế nhưng phần nhạc cũng không hề bị làm cho lu mờ. Nghe Trumpet ‘rúc lên’ mới thật đỉnh. Độ động của dàn nhạc & đại hợp xướng khiến cho bản nhạc lớn này có một sức thu hút cao độ. Nghe trên hệ thống chuyển tải được đầy đủ nội dung những bản nhạc lớn như Messa di Gloria này thì bộ dàn và chi tiết quan trọng nhất là kim đĩa than cũng đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. 

Vì đã nghe rất nhiều đĩa nhạc cổ điển trên hệ thống chạy kim MC Neo Nova này, tôi thấy khả năng thể hiện các nhạc cụ từ Piano, Harpsichord, Organ, Violin, Cello, Contrabass, Guitar đến Flute, Clarinet, Trumpet… đều rất tốt, hoàn toàn chính xác: Kim Neo Nova rất bén, vừa có sự thay đổi nhạc cụ là thấy ngay. 

Tôi không quên nghe các LP ca hát nhạc nhẹ. Trong số đó, có LP của nữ ca sĩ tóc dài chấm đất Crystal Gayle (2 LP là Nobody Wants To Be Alone và Classic Crystal) và LP của tốp ca 4 anh em nhà Statlers (Four For The Show Statlers). Giọng ca dày, tự nhiên của Crystal Gayle và giọng hoà ca đầy ắp kỹ thuật thanh nhạc của anh em Statlers có vẻ đối kháng nhưng đều toát lên những vẻ đẹp của ca hát nhạc nhẹ: Tự nhiên, cuốn hút và… nghe rất nhanh hết đĩa. Đây là những đĩa có từ những năm 198x, sản xuất bởi các công ty kinh doanh đĩa nhựa bình thường tại Mỹ (như PolyGram) mà vẫn rất có giá trị cho đến ngày nay.